"Realiseer nul-op-de-meter woningen als sluitstuk van de ecologische wijk Nieuw Monnikenhuizen". Met dit gegeven als uitgangspunt zijn zes riante en kleurrijke woningen op een talud verrezen aan de Rosendaalseweg in Arnhem. Directe aanleiding voor de woningtypologie vormt de reliëfrijke omgeving in dit deel van de Gelderse hoofdstad, de zon bepaalde de dakvorm.

Sluitstuk van een ecologische wijk

Nadat de gemeente Arnhem had besloten om het laatste nog onbebouwde deel van de wijk als locatie* aan te wijzen voor particuliere (woningbouw)ontwikkeling, sloegen CPO Rosendaalseweg en SchilderScholte architecture+ in de zomer van 2014 de handen ineen om op deze markante plek NOM-woningen te realiseren. Niet al te lang geleden stond hier een benzinestation en om dan juist hier energieneutrale huizen te realiseren vonden de initiatiefnemers een duidelijk en krachtig duurzaam signaal. Bij de lay-out is zorgvuldig omgegaan met de bestaande aangrenzende wijkbebouwing en hun uitzicht op het ertegenover gelegen park Angerenstein. De ruimte die is gelaten tussen de woningen is hiervan een rechtstreeks voortvloeisel. Ook sluiten de kleurtinten, materialisering en maatverhoudingen aan bij de directe omgeving. Aan de oostelijke zijde van het project staat een geheel uit metselwerk opgetrokken kerk die tot de landelijke topmonumenten uit de Wederopbouwperiode wordt gerekend. De vorm van de woningen refereert hieraan met een hoofd- en nevenvolume en in het gebruik van baksteen.

Zichtbare persoonlijk keuzes

Dat elke woning andere geveltinten heeft dan die van de buren is geen toeval. Het weerspiegeld de persoonlijke wensen en keuzes van de bewoners. Gedurende het ontwerpproces zijn deze zorgvuldig afgestemd op de gemeentelijke randvoorwaarden over kleur- en materiaalgebruik. Met adviezen vanuit het overleg met de Welstandscommissie zijn de zes individuele keuzes uiteindelijk geharmoniseerd tot een evenwichtig beeld. Groot pluspunt bij dit project waren de aanwijzingen vanuit de gemeente voor de erfafscheidingen en bergingen. Hierdoor is in een vroeg stadium met de bewoners hierover duidelijke afstemming bereikt. De gelijke hoogtes, het eenduidige materiaalgebruik en de detaillering ervan maken het helemaal af.

Living-apart-together

Omdat het project vanuit een CPO is ontwikkeld wilden de bewoners het collectieve en particuliere aspect ervan ook terugzien in de architectuur. Aan de kant van de wijk zijn de benedenverdiepingen van alle woningen met elkaar verbonden met een doorlopende antracietkleurige pui. Vanaf de Rosendaalseweg zijn het quasi vrijstaande woningen die lijken te balanceren bovenop het talud. De straatgevels van het hoofdvolume zijn onder een lichte hoek gebouwd, daarmee heeft elke woning zijn eigen unieke vrije uitzicht op het park. Omdat de verdieping van de woning hoger ligt dan de rijweg kijk je ook nog eens over het verkeer heen. Aan de noord-oostzijde van het project is een eigen parkeerterrein en toegangsweg aangelegd waarmee eveneens het parkeren collectief is opgelost.

Nul-op-de-meter

Het dak van het hoofdvolume biedt ruimte aan de voor deze NOM-woning benodigde zonnepanelen en heeft een voor deze breedtegraad optimale hellingshoek. Vooral het laatste aspect is sturend geweest bij het ontwerpen van de woningen. Projectarchitect Gerrit Schilder jr. zegt daarover: 'Ons uitgangspunt was om de zonnepanelen een intergraal onderdeel van de architectuur te laten zijn. Door van meet af aan met 3D modellen onderzoek te doen vanuit oriëntatie, ideale hellingshoek en het benodigde aantal is de dakvorm en compositie bepaald waardoor de zonnepanelen niet zichtbaar zijn vanaf de Rosendaalseweg.'

* Ooit was dit heilige grond voor aanhangers van Vitesse, de voetbalclub had namelijk op deze locatie tussen 1950 en 1997 z'n thuishaven.

Het project is ontworpen in opdracht van Roosdom Tijhuis Planontwikkeling, nadat Steenhuis Bukman Architecten als winnaar uit de architectenselectie gekomen was. Deze selectieprocedure was geïnitieerd door de gemeente Rotterdam, die voor deze bijzondere locatie een bijzondere invulling voor ogen had. Het ontwerpproces is dan ook in nauwe en intensieve samenwerking met de gemeente en projectontwikkelaar tot stand gekomen.

Inleiding

Negen herenhuizen zijn gegroepeerd op een compact driehoekig perceel, waarvan de grens wordt gevormd door de ondergrondse HSL-route. De villa’s vormen een sterk samenhangend ensemble door hun compositie, verbonden door materiaalgebruik en elementen zoals diepliggende ramen (alu. neggeafwerking) bloemkozijnen, Franse balkons, luifels en gevelbanden.

Toelichting categorie

In de nieuwe Rotterdamse wijk Zestienhoven ligt de Driehoek; een bouwplan met 9 riante woonhuizen. Het is onderdeel van de woonbuurt Bovenbeek en heeft de vorm van een driehoek, bepaald door drie stedenbouwkundige assen. De locatie grenst aan de oostzijde aan de Tinbergenlaan, een statige straat met stedelijke woonhuizen. Aan de zuidzijde ligt de Beekweg, een singel met tweekappers en losse woonhuizen en aan de westzijde tenslotte, ligt de Driehoek aan het Westerdijkpark, een mooi groen park, bovenop de ondergrondse HSL. In plaats van letterlijk te reageren op de bebouwing van deze aangrenzende assen, hebben we voor de Driehoek gekozen voor een eigen beeld. We vonden het namelijk heel belangrijk dat vanaf alle zijden het ontwerp herkenbaar is als één architectonisch en stedenbouwkundig geheel.

Toelichting ontwerp

Het plan bestaat uit losse en geschakelde woningen, met grote raampartijen aan alle zijden. Aan de Beekweg en Tinbergenlaan zijn dat half-vrijstaande villa’s met een tuin en een dakterras op de tweede verdieping. Dit dakterras ligt soms aan de tuinzijde en soms aan de straatzijde. Hetzelfde geldt voor de woonkamers, die of aan de achtertuin of op straat georiënteerd zijn. Daarbij verspringen de woningen ten opzichte van elkaar zodat een gevarieerd en kleinschalig straatbeeld ontstaat. Aan het Westerdijkpark hebben we drie verschillende vrijstaande villa’s ontworpen in 2 tot 3 bouwlagen. Omdat de woningen direct aan openbaar gebied grenzen is de begane grondvloer ca. 50cm opgetild zodat de verblijfsruimtes privacy hebben en mooi uitzicht over het park ontstaat. Een van de woningen is daarbij als seniorenwoning ontworpen, met een slaap- en badkamer op de begane grond. De andere twee woningen hebben grote ruimtes op de begane grond die op verschillende manieren te gebruiken zijn. Ook aan deze zijde van het plan krijgen de woningen grote dakterrassen. Door de speciale situering aan het park en de verschillende bouwhoogtes is iedere woning uniek, met veel (optionele) indelingsmogelijkheden. Een bijzondere extra kwaliteit zijn de grote terrassen op de begane grond, die vrij in het park liggen.

Het materiaalgebruik is robuust en duurzaam, met mooi verouderende materialen en veel glas. Anders dan de directe omgeving gebruiken we een lichte kleuren, waardoor het project zich nog meer onderscheid van de omgeving. De stenen zijn wit-/zandkleurig genuanceerd en worden zonder stootvoegen gemetseld, waardoor de horizontale voegen vooral spreken. Dit levert een verfijnd lijnenspel op. De grote raamopeningen liggen diep in de gevel en de negges zijn afgewerkt met aluminium zetwerk, waardoor het beeld van uitgesneden openingen ontstaat. Behalve deze diepliggende ramen komen er ook bloemkozijnen voor, ramen die juist iets naar buiten steken. Verder zijn er veel kleinschalige details zoals stalen luifels en gevelbalken, metalen doorvalhekjes en zorgvuldig ontworpen tuinafscheidingen met Hederabegroeiing. Al deze onderdelen hebben een subtiele kleurstelling in wit- en grijstinten, zodat het baksteen mooi tot z’n recht komt. In het plan zijn de verschillende individuele woningen duidelijk herkenbaar, en tegelijk is met de losse raamindelingen en het alzijdige materiaal- en kleurgebruik, één architectonisch geheel ontworpen.

Rotterdams architectenbureau Ector Hoogstad Architecten ontwierp het nieuwe hoofdkantoor voor het Netherlands Institute for Space Research (SRON) en liet zich daarbij inspireren door de hemel en aarde. Het op Leiden Bio Science Park gelegen gebouw beschikt over een aantal state-of-the-art laboratoria en werkplaatsen waar essentiële sensoren voor satellieten ontworpen en vervolgens ter plekke gebouwd worden. Speciale labs zijn onder meer trillingsarme, elektromagnetisch gevoelige cleanrooms en cryolabs. Daarnaast zijn er werkplaatsen, kantoren en ontmoetingsplekken.

SRON richt zich met de twee expertisegroepen Instrument Science en Engineering op vier verschillende programma’s: Astrophysics, Exoplanets, Earth en Technology. Momenteel neemt het instituut deel aan MARS, het wereldwijde methaan-detectiesysteem van de Verenigde Naties.

Ingegeven door de relatief kleine kavel ontwierp Ector Hoogstad Architecten een compact gebouw dat uniek is door zijn stapeling van vier herkenbare eigen werelden. De transparante begane grond etaleert de activiteiten van SRON en integreert de SRON-community met het LBSP en is uitgevoerd in ‘aards’ materiaal: hydrothermisch verduurzaamd hout. De gesloten eerste verdieping met installatie- en opslagruimten is één naadloos volume, waarvan de dichte gevel is voorzien van spuitpleister. De drie verdiepingen met kantoren, laboratoria en overlegruimten, hebben oriëntatieafhankelijk ontworpen gevels, die daglicht maximaliseren en opwarming minimaliseren, van aluminium en glas. De hoge installatielaag is uitgevoerd in aluminium sandwichelementen en roosters, met zonnepanelen en schoorstenen op het dak, en oogt abstract.

Eenmaal binnen wordt de bezoeker verwelkomend in het experience center dat laat zien wat er bij SRON gebeurt. Van hieruit loopt een spannende route, dwars door de tussenverdieping heen, naar de ontvangstruimte en het vergadercentrum aan de westgevel. De route loopt slingerend verder door het atrium, het ruimtelijke en sociale hart waar iedereen elkaar tegenkomt en ziet. Het atrium op de eerste verdieping verbindt de verschillende kantoor- en laboratoriumfuncties, zorgt voor natuurlijk daglicht en stimuleert de visuele interactie tussen medewerkers. In het atrium zijn schaalmodellen opgehangen van de satellieten waaraan SRON heeft meegewerkt.

De architectuur combineert ruimteonderzoekthema’s zoals de relatie tussen massa en leegte en het reizen door onbekende werelden, met de tastbare machine-esthetiek van de producten en processen van het ruimteonderzoek. Zo wordt bijvoorbeeld het oneindigheidselement binnenin het gebouw benadrukt door de spiegelwanden, richt het grote glazen dak de blik naar boven en wordt er contact met de aarde gezocht door het gebruik van hout, zicht op het groen en op de mensen.

Het BREEAM-NL Excellent gecertificeerde gebouw is duurzaam en gezond. De energievraag is geminimaliseerd door de compacte gebouwvorm en oriëntatieafhankelijke gevels. De levensduur wordt gemaximaliseerd door een hoge mate van indelings- en gebruiksflexibiliteit: alle gebruiksruimten zijn eenvoudig te vergroten of op te splitsen. Zowel de labs als de kantoren zijn eenvoudig voor ander gebruik geschikt te maken. In het interieur zijn waar mogelijk natuurlijke materialen toegepast en levend groen. In de gevel dragen parametrisch vormgegeven zonweringelementen bij aan een gezond binnenklimaat en een vrij uitzicht. Het gebouw heeft ook een ecologische meerwaarde gekregen door de plaatsing van nestkasten en voedselplekken in, op en om het gebouw heen.