Architect en zwaartekracht

We zien hem niet, maar hij is alom aanwezig, die vermaledijde zwaartekracht. Alleen bij ernstige ongelukken worden we met onze neus op zijn feiten gedrukt. Als er een stukje steen afbrokkelt in de basiliek van Florence, met de dood van een onschuldige toerist tot gevolg, of als een in aanbouw zijnde parkeergarage spontaan instort.

De zwaartekracht werkt ook niet alleen gedurende de werkweek, hij is er altijd. In Eindhoven koos hij voor het weekend, een geluk bij een ongeluk. Daar geen doden.

Het is telkens weer onbegrijpelijk dat sommige architecten met hun vaak spectaculair uitkragende projecten - althans visueel - die zwaartekracht proberen te verslaan. Er is nu eenmaal geen ontsnappen mogelijk aan de grootste kracht in ons vak. Alle stoffelijke dingen zijn immers onderweg naar beneden, ook al wordt hun val gestopt met behulp van ons bouwtechnische vernuft. Maar de beschouwer of de gebruiker krijgt dat niet te zien, want die enorme staalconstructies worden meestal weggewerkt.
Een recent gebouw op het Amsterdamse Stadionplein van de hand van de Duitse architect Hans Kollhoff spant wat mij betreft de kroon. Een derde deel van dat pand hangt daar in de lucht, kennelijk omdat de omwonenden een vrije zichtlijn eisten.

En het is telkens weer onverdraaglijk om mee te moeten maken dat er door ontwerpfouten of door een slordige uitvoering levensbedreigende situaties ontstaan. Een vrachtwagen die scheuren veroorzaakt in een parkeerdek in Amsterdam, waarna blijkt dat er te weinig wapening werd aangebracht. De bouwer veranderde na de casus zijn bedrijfsnaam en bouwt gewoon door. Of de twee doden door de vallende balkons in Maastricht. Die trouwens naar omlaag werden getrókken, vanwege een afgebroken fundering. De ontwikkelaar veranderde zijn bedrijfsnaam en ontwikkelt weer door.

Met de breedplaatvloeren zoals in die Eindhovense parkeergarage zijn we goed bekend. Ze liggen in vele woningbouwprojecten keurig van muur tot muur en worden zo prima ondersteund. Later lagen ze op betonbalken en weer later droegen ze via de hoeken alleen nog op kolommen. Tot de overspanning ook nog eens werd opgerekt tot een meter of vijftien vanwege toepassing in parkeergarages. Tenslotte werd in het hart van de vloer lucht gepompt in de vorm van rubber ballen om beton uit te sparen. Naar nu blijkt is in de uitvoering onvoldoende hechting opgetreden tussen de prefab- en de gestorte beton. Besparingswoede en knoeiwerk, een noodlottige combinatie.

De actuele breedplaatproblemen zijn echter nog niet opgelost. Destructief onderzoek moet nu uitwijzen of de inderhaast gesloten gebouwen weer open mogen, of dat er extra dragers nodig zijn. Wordt het zo langzamerhand geen tijd om de dimensies van de ondersteuning van onze gebouwen niet verder in te perken, maar juist te vergroten? Wat mij betreft krijgen alle ruimtes dan meteen een grotere verdiepingshoogte, voor de geluidisolatie juist meer beton in wanden en vloeren, en maken we voor een veilige toekomst de overspanningen kleiner. Ik vermoed dat de zwaartekracht positief zal reageren. En dat schokkende persberichten zodoende tot het verleden behoren.

Kees van der Hoeven, 11 november 2017

Pagina afdrukken

Overig architectuurnieuws