Jakoba Mulderhuis

De Hogeschool van Amsterdam (HvA) heeft haar toekomstbestendige en meest duurzame onderwijsgebouw in gebruik genomen. Het Jakoba Mulderhuis aan het Rhijnspoorplein is het slotstuk van de Amstelcampus, gelegen aan de Wibautstraat. Het pand biedt plaats aan zo’n 6.000 tot 7.000 studenten van de faculteit Techniek en omvat ca. 25.000 m2 aan onderwijsprogramma. Op 1 september 2022 werd het gebouw officieel in gebruik genomen tijdens de opening van het hogeschooljaar.

Stedenbouwkundige inpassing Amstelcampus

Het Jakoba Mulderhuis bevindt zich op een markante plek, op de hoek van de Wibautstraat en de Mauritskade, op de rand van de historische binnenstad aan de Singelgracht. Het gebouw vormt samen met het monumentale Benno Premselahuis aan de overzijde van de Wibautstraat een toegangspoort tot de stad. Samen met een hoog bouwelement aan de overzijde ontstaat een monumentaliteit die de bouwkundige elementen in de omgeving met elkaar verbindt. Het gebouwvolume bestaat uit een slanke toren (54 meter, 13 lagen) en een laag bouwblok (33 meter, 6 lagen) aan de Mauritskade. Stedenbouwkundig gezien is de plek van de toren een ‘kunststukje’te noemen. Door een verruiming van de Wibautstraat ontstaat een overtuigende stedelijke entree.

Flexibel maakt toekomstbestendig

Oud HvA bouwkunde studenten Marc Koehler (Marc Koehler Architects) en Nanne de Ru (Powerhouse Company) werkten samen aan het ontwerp van het Jakoba Mulderhuis en betrokken in 2014 de Architekten Cie. bij het ontwerpteam. Het resultaat is een duurzaam, flexibel onderwijsgebouw met een open karakter, state of the art voorzieningen en volledig toegespitst op de rijke leeromgeving. Hier komen onderwijs, onderzoek, beroepspraktijk en buurt samen. In het ritmische spel van de gevel is subtiele psychologie verwerkt. Vanuit alle aanzichten is er een patroon te zien dat van links naar rechts omhoog beweegt. Voor studenten een verwijzing naar vooruitgang en ontwikkeling. De prefab-gevel is steigerloos gemonteerd en volgens de passief bouwen principes afgewerkt met gerecycled aluminium kozijnen en natuursteen. De kleur van de Jura natuursteen is gelijk aan het naast gelegen Theo Thijssenhuis en creëert zo harmonie met de omgeving en versterkt het monumentale, toekomstbestendige karakter. Door de open structuur is iedere verdieping in het gebouw flexibel indeelbaar. Per gevel is er gevarieerd in open en gesloten delen, afgestemd op de oriëntatie, het uitzicht en de zonbelasting.

Atrium als verbinder

Een imposant atrium verbindt het Jakoba Mulderhuis met het naastgelegen Theo Thijssenhuis, dat tijdens de bouwfase in gebruik bleef. Alle verdiepingen komen uit op het atrium en hebben open terrassen, waar studenten aan hun projecten kunnen werken. Het atrium zorgt voor een open karakter met veel natuurlijk daglicht. De architecten willen hiermee een nieuw publiek domein creëren als theatrale ruimte voor grote events en exposities op de begane grond en als gestapelde podia waar de studenten van verschillende kennisgebieden elkaar ontmoeten. Een plek die zorgt voor creativiteit en waar mensen graag samenkomen en hun werk tonen en kennis delen. Zo is direct zichtbaar wat techniek te bieden heeft en waar onderwijs, onderzoek en samenleving elkaar – letterlijk en figuurlijk – makkelijk vinden. Het atrium met de opgaande theatrale terrassen zorgt ervoor dat studenten van verdieping naar verdieping ‘hoppen’en zo onderweg geïnspireerd worden door de projecten waar anderen mee bezig zijn.

Cross-over stimuleren in een open, creatieve omgeving, daar gaat om in het Jakoba Mulderhuis. Projectruimtes worden gefaciliteerd in de vorm van studio’s waar alle noodzakelijke methodiek, expertise, machines en kennis aanwezig is. Deze negen studio’s, zoals bijvoorbeeld voor sensortechniek, BIM & virtual reality of energietransitie, zijn verspreid door het hele gebouw. Op deze manier ontstaan verrassende innovaties, waarmee de HvA kan bijdragen aan de oplossing van vraagstukken van de toekomst.

Grenzeloos ontmoeten en inspireren

Het gebouw is toegespitst op een onderwijsvisie waarbij er meer projectmatig wordt gewerkt, er minder hoorcolleges zijn en studenten werken in communities. In de laagbouw, die bestaat uit labs en mixed zones, werkt de Community of Practicioners van derde en vierdejaars studenten. In de hoogbouw, met voornamelijk leslokalen, is plaats voor de Community of Learners met eerstejaars en tweedejaars studenten. De ambitie om verschillende disciplines bij elkaar te brengen, samen te laten werken en elkaar te inspireren hebben Ex Interiors en Studio Groen+Schild vertaald in een interieurontwerp. Dit interieurontwerp is ontstaan vanuit de behoefte naar een vernieuwend onderwijsconcept waar synergie, samenwerking, zelfstudie en innovatie worden gestimuleerd. Samen met de grondlegger en visionair van het huidige gedachtengoed Gerard van Haarlem - in memoriam - is er een open community building ontstaan met verbinding naar de stad. Door open ateliers, flexibele interieurelementen en een eenduidig kleurenpakket op de verdiepingen van grijs, zwart en felle kleuraccenten, is er een connectie ontstaan tussen ‘tech & touch’.

‘Blended learning’

Door de flexibele opzet met grote overspanningen tussen de kolommen, verplaatsbare binnenwanden en slimme installaties kan het interieur eenvoudig worden aangepast aan veranderende opvattingen over studeren en lesgeven. Docenten kunnen ruimtes ‘customizen’ met een mix aan leervormen en ruimtelijke opstellingen, zoals groepswerk aan tafeleilanden, leslokalen, labs, concentratieplekken en ontmoetingsplekken; het zogenaamde ‘blended learning’. De architecten zijn de eerste generatie afstudeerders van de HvA die met projectgestuurd onderwijs zijn opgeleid in het voormalige gebouw de Leeuwenburg en hebben hun positieve ervaringen met blended learning maximaal in het nieuwe ontwerp tot uiting gebracht.

Default duurzaam

De visie op een duurzaam gebouw is gestoeld op hergebruik, het minimaliseren van verbruik, gebruik van duurzame energie en een duurzame uitvoering van de bouw. De flexibele structuur maakt het Jakoba Mulderhuis ook toekomstbestendig op langere termijn. Het gebouw kan relatief eenvoudig naar andere functies transformeren doordat de hoogbouw en laagbouw los van elkaar kunnen functioneren. Het ontwerp behaalde in 2014 een BREEAM Excellent score van 76,22%, de één na hoogste certificering voor een duurzaam ontwerp. Het gebouw heeft inmiddels een energielabel van A++. Door het atrium wordt er gebruik gemaakt van passieve zonne-energie en het natuurlijke daglicht creëert een zeer comfortabele en gezonde werkomgeving en bespaart bovendien aanzienlijk op elektriciteit. Op het dak ligt een groen dak met ruimte voor flora & fauna en zonnepanelen met een gemiddelde opwekking van 34.000 kWh. Op hoogte zijn er nestvoorzieningen aangebracht voor gierzwaluwen en vleermuizen. Het gebouw is aangesloten op een WKO en maakt gebruik van submetering. Zo is real time inzichtelijk wat het verbruik is per verdieping. Bijna 25% van het losse meubilair is hergebruikt. Slimme toiletgroepen besparen zo’n 30% water en de ledverlichting in het gebouw reageert op zonlicht en aanwezigheid. Op iedere verdieping is een Join the Pipe watertappunt voor schoon drinkwater te vinden, wat indirect weer bijdraagt aan schoon drinkwater in armere landen.

Paperless design

Het Jakoba Mulderhuis is een van de eerste projecten in Nederland dat is aanbesteed op basis van Building Information Modelling (BIM). Het bestek is in zijn geheel digitaal verstrekt en het digitale model was de basis van het contract. Een sterk staaltje ‘paperless design’. In het licht van het lange ontwerpproces gaf BIM de flexibiliteit om wijzigingen relatief snel door te voeren en voor iedereen zichtbaar te maken. Alle achterliggende informatie ging mee in vorming van het ontwerp. Zo werden tijd en geld bespaard en verbeterde de kwaliteit van de uitvoering.

Mejuffrouw Mulder

Om diversiteit te verankeren in de huisvesting van de HvA, is ervoor gekozen dit terug te laten komen in de benaming. Bijna alle gebouwen van de HvA zijn vernoemd naar mensen die uitblonken in hun vakgebied en betekenis hadden voor Amsterdam. Het Jakoba Mulderhuis droeg in de ontwerp-, ontwikkel en bouwfase de naam ‘Conradhuis’. De HvA ging op zoek naar een vrouwelijke naam voor het nieuwe gebouw voor de faculteit techniek en kwam uit op de Amsterdamse stedenbouwer Jakoba “Mejuffrouw” Mulder (1900-1988). Ruim veertig jaar werkte zij voor de gemeente Amsterdam en heeft onder andere vormgegeven aan het Amsterdamse Bos en de wijken Slotermeer en Osdorp.

Powerhouse Company, Marc Koehler architects, de Architekten Cie.

Powerhouse Company is een bekroond architectenbureau gevestigd in Rotterdam, Nederland. Het is sinds zijn oprichting in 2005 uitgegroeid tot een multidisciplinair kantoor van ongeveer 100 werknemers met internationale studio's in Beijing, Oslo en München. Het heeft onder meer de Dutch Design Award, de Maaskantprijs en de AM / NAI Award gewonnen.