skinnySCAR

In Rotterdam zijn veel vergeten, waardevolle plekken die niet gebruikt worden maar zich hier wel perfect voor lenen. Zo ook het 3,7 meter smalle gat aan de Schoonoordstraat in Rotterdam. De extreme maatverhouding van het kavel en de unieke ligging aan de collectieve Schoonoordtuin waren doorslaggevend voor architectenstel Gwendolyn Huisman en Marijn Boterman om grondeigenaren Havensteder en de gemeente Rotterdam te benaderen. Decennialang werd dit stukje grond in het toenmalige bestemmingsplan uitgesloten van ontwikkeling, aangezien het kavel smaller is dan minimaal vereiste 4,5 meter breedte voor kwalitatief hoogwaardige woningen. De architecten zagen dit als een interessante typologische ontwerpuitdaging.

Het idee om vergeten plekken te ontwikkelen heeft zijn wortels in de stedenbouwkundige studie SCARchitecture van JagerJansssen Architecten, voormalig werkgever van Boterman. In 2012 hebben Boterman en Huisman hen benaderd om gezamenlijk deze pilot te starten. De woning is niet slechts een solitair designobject, maar een project dat inspeelt op actuele vraagstukken uit het vakgebied: stedelijke vernieuwing in relatie tot sociale vraagstukken, duurzame stedenbouw en nieuwe ontwikkelvormen.

Ultracompacte stadswoning
Het smalle plot vraagt om een creatieve oplossing, waarbij de standaard rijwoningtypologie plaats maakt voor een ultracompacte stadswoning. Het gestapelde woonlandschap van 140 bruto m2 verspreidt zich over drie verdiepingen, en is ontworpen om de ruimtes in horizontale en verticale richting met elkaar te verbinden. Een centrale kern bevat de ondersteunende woonvoorzieningen zoals sanitair en kastruimte, betonnen stabiliteitswanden en installatievoorzieningen. Door deze kern los te houden van de zijwanden worden de ruimtelijke ervaring en diagonale doorzichten door de 12,6 meter diepe woning versterkt. In het ontwerp zijn traditionele woonruimtes gestript tot de essentie, en is er bijvoorbeeld een badstee ontstaan met zicht op de lucht.

De kleine bouwplaats en constructieve beperkingen vereisten dat de woning werd uitgevoerd met in het werk gestorte betonnen vloeren en stabiliteitswanden. Doordat de woning een zelfstandige draagconstructie heeft, zorgen de extreme maatverhoudingen voor een nieuwe uitdaging: de stabiliteit bij windbelasting. Dit resulteert in veertien stalen buispalen van 24 meter diep op een betonnen vloerplaat van 80 centimeter. Het beton in de woning is zoveel mogelijk in zicht gelaten als ode aan de ruwbouw en het vormt een tactiele aanvulling op de pure en simpele materialen in het interieur.
De compacte woning heeft een minimale warmtetransmissie door het geringe geveloppervlak. Een deel van de benodigde energie en warmte wordt op het dak opgewerkt, en de lage temperatuur vloerverwarming en massieve constructie zorgen voor een aangenaam en stabiel binnenklimaat. De zonering van ruimtes draagt bij aan de passieve duurzaamheid. Bovendien wordt het transmissieverlies van de naastgelegen panden sterk gereduceerd door de opvulling van het kavel.

De woning is subtiel ingepast in het bestaande straatbeeld maar onderscheidt zich van zijn buren en toont de geschiedenis van de plek. De gevels zijn uitgevoerd in zwart geëngobeerd baksteen in Vlaams metselverband. De voile van Braziliaans metselwerk verhult de ventilatieramen en zorgt voor privacy in de straatgevel en een bijzonder schaduwspel, terwijl de minimaal gedetailleerde kozijnloze zichtvensters de connectie vormen tussen het openbare domein en de private woonsfeer. Ter plaatse van de tuin opent de gevel zich door middel van een dubbel hoge glazen vouwpui met maximaal uitzicht op de collectieve binnentuin. De detaillering en kleurgebruik maken de woning uniek en waarneembaar als inpassing: continuïteit zonder nostalgia.

Inspirerend initatief
Wat dit project extra bijzonder maakt is de manier waarop het aansluiting zoekt op zijn context, zowel fysiek als anderszins. skinnySCAR is een inspirerend resultaat van bottom-up samenwerking tussen verschillende partijen, sluit naadloos aan op de ruimtelijke visie van de gemeente en geeft een boost aan de wijk. Het toont hoe de stad duurzaam verdicht kan worden met kleine architectonisch maatpakjes, die vergeten restgrond weer op waarde brengen.
Het woonhuis is genomineerd voor de Nederlandse Bouwprijs 2017 in de categorie Gebouwen. De jury looft het “inspirerende particuliere initiatief dat past in een bredere beweging die in de markt steeds zichtbaarder wordt. Op alle vlakken een toonbeeld van het werk van jonge ontwerpers die nog niet vastgebakken zitten aan bestaande conventies. Het helen van een wondje in het stedelijk weefsel, binnen extreme maatverhoudingen en door gebruik van bijzonder weinig middelen heeft een duurzaam architectonisch pareltje doen ontstaan.”